Teorie konstruktywizmu edukacyjnego

Edukacja – współczesne koncepcje   © dr inż. Mariusz Kąkolewicz

Definiowanie pojęć

Edukacja = kształcenie + wychowanie

Edukacja = aktywności uczestników procesów edukacyjnych w konstruowaniu wiedzy i systemów wartości oraz kształtowaniu i modelowaniu (wzorców) zachowań

Media = pośredniki w uruchamianiu i regulowaniu procesów edukacyjnych: działań, kształtowania wzorców, budowaniu wiedzy, przekazywaniu informacji, komunikowaniu, przeżywaniu, dokumentowaniu, odpamiętywaniu

Schematy i struktury poznawcze

Najczęściej zakłada się, że jednostki reprezentacji wiedzy (pojęcia, kategorie, informacje) zapamiętywane są w postaci schematów (F.Bartlett 1932, J.Piaget 1952), tworzących struktury poznawcze.

Konstrukty zbliżone do schematów występują także w teoriach: G.Millera (1956), D.Ausubela (1963), R. Schanka i R.Abelsona (1977), Newella (1990).

Uczenie się polega na budowania przez podmiot osobistego modelu świata znajdującego odbicie w strukturach poznawczych, te zaś tworzone są i przebudowywane pod wpływem indywidualnych doświadczeń i świadomej aktywności poznawczej.

W toku życia człowiek nieustannie przyjmuje i przetwarza informacje płynące ze środowiska naturalnego i społecznego - metabolizm informacyjny. (A.Kępiński, za J.K.PKCz. s. 192)

Dzięki strukturom poznawczym  - dzięki informacjom zakodowanym w organizmie, jednostka ma poczucie własnej tożsamości oraz orientuje się w świecie zewnętrznym (J.K.PKCz. s. 193)

W strukturach poznawczych „są zapisane”:

• pojęcia i sądy o środowisku naturalnym, o rzeczach, organizmach, relacjach zachodzących między nimi (prawa fizyki, zasady ewolucji itd.)
• wiedza o kulturze: dane o sztuce, obyczajach, mitach i sprawach metafizycznych;
• dane o świecie społecznym, o zachowaniu się osób i społeczeństwa;
• wiedza o sobie samym, samowiedza i struktura „ja”, sady o swoim charakterze, intelekcie i możliwościach fizycznych.

Znaczenie złożoności struktur poznawczych.

„Im człowiek więcej wie o otaczającym świecie, im lepiej rozumie swoje możliwości i aspiracje, im bogatszą posiada wiedzę proceduralną o skutecznych programach osiągania wartości, tym bardziej złożony jest jego system struktur poznawczych, tym [...] bardziej złożoną ma osobowość” (J.K.PKCz. s.195)

Współczesne koncepcje w edukacji

• poznawcza koncepcja człowieka (J. Kozielecki)
• teoria konstruktów osobistych (G.A.Kelly)
• konstruktywizm edukacyjny (J. Dewey, J. Piaget, L. Wygotski, J. Bruner, ...)
• edukacja humanistyczna (C.Rogers)
• situated learning (J. Lave, E. Wagner)
• teoria qualiów w edukacji (M. Kąkolewicz)

Poznawcza koncepcja człowieka - J. Kozielecki, Koncepcje poznawcze człowieka, s.186

• „Człowiek jest samodzielnym aktywnym podmiotem (osobą), który ... decyduje o własnym losie,
• ... świadomie i celowo działa w coraz bardziej złożonym labiryncie współczesności
• ... przyjmuje, przechowuje, interpretuje, tworzy i przekazuje za pomocą języka informacje (wiedzę, dane)  i nadaje im pewną wartość (znaczenie, sens).
• ... dzięki kompetencjom umysłu jednostka spostrzega rzeczywistość, zapamiętuje otrzymane informacje, myśli analitycznie i twórczo, prowadzi dyskurs z innymi ludźmi. Jako sprawca podejmuje działania celowe i sprawuje nad nimi poznawczą kontrolę.”

Teoria konstruktów osobistych - George A. Kelly

Człowiek działa jak naukowiec, który testuje rzeczywistość

• stawia hipotezy i sprawdza je
• przewiduje wydarzenia i stara się je kontrolować

Klasyfikuje świat tworząc osobiste konstrukty poznawcze pod jakim względem rzeczy są: podobne i różne od siebie.

Teoria konstruktów osobistych - George A. Kelly

• system konstruktów: hierarchiczny i unikalny (porządkuje doświadczenie), zintegrowany.
• sposób funkcjonowania umysłu i osobowości - tworzenie konstruktów.
• konstrukty mogą nie być zwerbalizowane.
• konstrukty mogą być niezintegrowane (?) napięcie i trudność przewidywania.
• brak konstruktu - Lęk
• percepcja niezgodności zachowania z konstruktem - Wina
• zmiana w systemie konstruktów osobistych - Zagrożenie
• Ludzi łączy bardziej wspólnota znaczeń niż działań.
• Zdrowie - system konstruktów złożony i zintegrowany

Konstruktywizm edukacyjny - J.Dewey, J.Piaget, L.Wygotski, J.Bruner, ...

• Dewey: kształtowanie wyobrażeń, uczenie się przez działanie,
• Piaget: schematy poznawcze kształtowane poprzez: asymilację, akomodację, równoważenie.
• Wygotski: społeczny – interakcyjny kontekst procesów uczenia się, internalizacja symboli i narzędzi kulturowych - znaczenie mowy, sfera najbliższego rozwoju
• Bruner: uczeń naukowcem, wychodzenie poza dostarczone informacje, edukacja osadzona w kulturze,

Konstruktywizm edukacyjny - J.Dewey, J.Piaget, L.Wygotski, J.Bruner, ...

• Zgodnie z poznawczą koncepcją człowieka i założeniami konstruktywizmu uczenie się wymaga aktywności w rozwijaniu własnej wiedzy w procesie opartym na mechanizmie sprzężenia zwrotnego.
• Nowe informacje powodują, nieustanne korygowanie i rozbudowywanie schematów i struktur poznawczych.
• Uczenie się przez odkrywanie - poszukiwanie przez ucznia związków między danymi.
• Terminem odkrywanie J. Bruner określa wszelkie formy samodzielnego zdobywania wiedzy przez ucznia.
• “Celem uczenia danego przedmiotu nie ma być produkowanie małych chodzących encyklopedii, lecz doprowadzenie do tego, by uczeń zaczął samodzielnie myśleć (...) i aktywnie uczestniczyć w procesie dochodzenia do wiedzy. Poznanie jest procesem, a nie gotowym produktem” (Bruner 1974, s. 108-109)

Konstruktywizm

• nie jest teorią nauczania - ale jest teorią uczenia się i zdobywania wiedzy
• to wspomaganie uczniów w konstruowaniu znaczeń
• to budowanie na wiedzy posiadanej przez uczniów
• uczniowie poszerzają swoje możliwości tworzenia i kreowania indywidualnej wiedzy, która jest  dla nich zrozumiała

Edukacja humanistyczna - Carl Rogers

• „Jeśli nauczyciele są wspomagającymi uczenie się, a nie jak zwykle tylko podającymi informację, to dla uczniów jest to wyzwanie aby myśleć samodzielnie.
• Gdy nauczyciele doceniają uczniów jako źródło informacji, a nie jako jej konsumentów, uczniowie angażują się proces uczenia się.”  
• „Dzieci kochają szkołę, która zapewnia środowisko aktywnego uczenia się ... uczniowie są zachęcani do angażowania się poprzez aktywności uczenia się we współpracy, wzajemne nauczanie się, centra uczenia się, wycieczki w teren, projekty i klasowe dyskusje wymagające wielopoziomowego myślenia.
• Uczniowie stają się obywatelami środowiska uczenia się, przejmując odpowiedzialność za siebie wzajemnie oraz otrzymywane każdego dnia udogodnienia. […] umożliwia to uczniom stawać się akcjonariuszami własnej edukacji.”

(C.Rogers, H.J.Freiberg F. to L., 1994 s. 8 )

• Situated learning /umiejscowione uczenie się/ - J. Lave, E. Wagner
  Wiedza powinna być zdobywana w rzeczywistych sytuacjach uczenia się, w warunkach w jakich później będzie wykorzystywana.

Koncepcja qualiów w edukacji - M.Kąkolewicz

• Co to są QUALIA?
• Na czym polega rola qualiów w procesach poznawczych?
• Qualia a rola mediów    >>> w osobnym artykule: Qualia w uczeniu się

Ostatnie teksty:

Mariusz Kąkolewicz

mentor i założyciel: TERAZ ROZUMIEM - wspieranie edukacji

Zapraszam do podzielenia się uwagami do artykuły. Napisz także jeśli masz pytania lub coś trzeba dopowiedzieć albo wyjaśnić. Skorzystaj z linku poniżej.

tel.: 505 377 726     e-mail: kontakt@terazrozumiem.pl

NOTA PRAWNA: Zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 1 b) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych (z 4 lutego 1994 r, z późn. zmianami) zastrzegam, że wszystkie materiały zamieszczone na terazrozumiem.pl są objęte prawami autorskimi, a ich dalsze rozpowszechnianie bez mojej zgody jest zabronione